مت هنکاک روز سه‌شنبه اعلام کرد پوشیدن ماسک صورت در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها از ۲۴ ژوئیه در سراسر انگلستان اجباری می‌شود. کسانی که از این قانون سرپیچی کنند ممکن است تا ۱۰۰ پوند جریمه شوند.

این قانون بعد از تغییر در قوانین اسکاتلند انجام شد که از ۱۰ ژوئیه پوشیدن ماسک در فروشگاه‌ها را اجباری کرد. در انگلستان در حال حاضر تنها جایی که پوشیدن ماسک اجباری است هنگام استفاده از وسائط حمل و نقل عمومی است.

این در حالی است که برای ماه‌ها وزرا می‌گفتند استفاده از ماسک و پوشانیدن صورت اقدامی اساسی نیست و هم‌زمان در حال لغو قوانین قرنطینه بودند اما کشورهای دیگر چنین الزامی را برای حضور مجدد در اجتماع برقرار کرده‌‌ بودند.

روز شنبه ۱۲ ژوئیه، مایکل گوو، وزیر ارشد محافظه‌کار هنوز می‌گفت مردم باید به «عقل سلیم» اتکا کنند و نباید به اجبار دولت ماسک بپوشند.

اما پیشتر در ماه جاری دانشمندان گفتند پوشیدن ماسک باید در اماکن عمومی که حفظ فاصله در آن‌جاها سخت است، به ویژه در مناطق شلوغ رعایت شود.

پس ماسک صورت چقدر موثر است؟ آیا فرد ماسک‌زده را از ابتلا به ویروس محافظت می‌کند یا جلوی شیوع ویروس را توسط فرد ماسک‌زده به دیگران می‌گیرد؟ ویروسی که حتی ممکن است از ابتلا به آن اطلاعی نداشته باشند.

آیا ماسک صورت می‌تواند از انسان محافظت کند؟

دولت بریتانیا، سازمان جهانی بهداشت و مرکز کنترل و پیش‌گیری بیماری ایالات متحده همگی موضع خود را درباره پوشیدن ماسک در دوران شیوع این بیماری عالم‌گیر تغییر داده‌اند که همین تغییر موضع ممکن است باعث ایجاد سردرگمی در میان مردم درباره منافع استفاده از ماسک شده باشد.

در ماه فوریه، سازمان بهداشت عمومی انگلستان مردم را تشویق به پوشیدن ماسک در اماکن عمومی نکرد، دکتر جیک دانینگ، رییس بیماری‌های مسری و حیوانی (بیماری‌هایی که از حیوان به انسان منتقل می‌شوند) در این سازمان به ایندیپندنت گفت در زمینه استفاده از ماسک توسط شهروندان در اماکن عمومی «مدارک خیلی کمی وجود دارد که حاکی از نفع گسترده آن‌ها باشد.»

دکتر دانینگ توضیح داد دلایلی وجود دارد که چرا ماسک‌ها موثر نیستند: «ماسک صورت باید به درستی پوشیده شود، مرتب عوض شود، به طریق درست از صورت برداشته شود، به روشی ایمن دور انداخته شده و در ترکیب با تمهیدات دیگر نظیر رعایت بهداشت شخصی استفاده شود تا بتواند موثر واقع شود.»

در آن زمان کارشناسان به نیاز کارمندان خط مقدم مبارزه با این بیماری در استفاده از ماسک اشاره می‌کردند که مبادا با استفاده عموم، ماسک صورت و تجهیزات مراقبت شخصی برای آن‌ها نایاب شود.

اما از آن زمان تاکنون تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که استفاده از هر نوع پوششی روی بینی و دهان (نه لزوما ماسک جراحی که باید برای کارمندان نظام پزشکی کنار گذاشته شود) می‌تواند در کاهش شیوع ذرات مسری هنگام سرفه یا عطسه افراد یاری‌رسان باشد.

گزارشی که در ماه آوریل در نشریه نیچر منتشر شد اظهار داشت: «ماسک صورت به گونه‌ای قابل توجه می‌تواند جلوی انتقال آر‌ان‌ای ویروس آنفولانزا را در ذرات تنفسی، و آران‌ای ویروس کرونا را در ذرات معلق در هوا بگیرد که به نوبت منجر به کاهش آر‌ان‌ای ویروس کرونا در ذرات تنفسی می‌شود.»

تحقیقی دیگر از فیلم‌برداری با سرعت بالا بهره جست تا رد ذرات هوا را بگیرد و نشان داد حتی نگه داشتن یک تکه پارچه در مقابل صورت در انسداد انتقال این ذرات موثر است (به گونه‌ای مشابه یک میکروب‌شناس نیز عکس‌هایی از باکتری‌های جمع‌شده را در ظرف‌های آزمایشگاهی هنگام سرفه با و بدون ماسک منتشر کرد).

گزارشی بین‌المللی که در ۳ ژوئن در نشریه لانست منتشر شد و اطلاعات ۱۷۲ تحقیق انجام شده در ۱۶ کشور را بررسی کرده بود، گفت که با پوشیدن ماسک صورت تنها ۳ درصد احتمال ابتلا به کووید-۱۹ وجود دارد. تحقیقی دیگر در دانشگاه کمبریج که در ۱۰ ژوئن منتشر شد نیز نشان داد پوشیدن ماسک روی دهان و بینی می‌تواند مسیر حرکت ذرات تنفسی هنگام بازدم را تا ۹۰ درصد کاهش دهد.

در تاریخ ۸ ژوئیه، مرکز لورهولم برای علوم سرشماری در دانشگاه آکسفورد تحقیقی منتشر کرد که اظهار می‌داشت: «ماسک پارچه‌ای صورت، حتی ماسک‌های دست‌ساز که از پارچه‌هایی مناسب درست شده‌، می‌تواند در کاهش شیوع کووید-۱۹ هم برای فرد ماسک زده و هم افراد پیرامون او موثر باشد.» و هشدار داد: «پوشیدن ماسک صورت موثر است، همین اکنون اقدام کنید.»

پس آیا موضوع ماسک و استفاده از آن درباره جلوگیری از شیوع بدون علائم ویروس است؟

بله. تحقیقات به طور عمده حاکی از آن است که پوشیدن ماسک لزوما جلوی ابتلای شخص به کووید-۱۹ را نخواهد گرفت ولی اگر شما فردی مبتلا ولی بدون علائم باشید که به جای در خانه ماندن و قرنطینه کردن خود، ناآگاهانه ویروس را به دیگران منتقل می‌کنید استفاده از ماسک صورت احتمال انتقال آن به دیگران را کاهش خواهد داد.

 ۷ آوریل، سازمان جهانی بهداشت گزارشی منتشر کرد که می‌گفت پوشیدن ماسک جلوی ابتلای افراد صحیح و سالم را به این ویروس نمی‌گیرد اما جلوی شیوع آن را می‌گیرد. این گزارش براساس بررسی مدارک جمع‌آوری شده از هنگ‌کنگ بود که نشان می‌داد استفاده گسترده از ماسک صورت ممکن است باعث کاهش شیوع ویروس شود.

۲۱ آوریل، گروه ارزیابی اطلاعات و مطالعه بیماری‌های مسری دولت از جامعه سلطنتی گفت: «ماسک صورت ابزاری مهم برای مدیریت شیوع کووید-۱۹ در جوامع و بین عموم مردم است. ارزیابی ما نشان می‌دهد استفاده گسترده از ماسک می‌تواند جلوی شیوع این بیماری را از افرادی که علایم آن را نشان نداده‌اند یا در مرحله پیش از بروز علائم‌اند بگیرد نه این که به گونه معمول فقط برای محافظت از فرد ماسک‌زده استفاده شوند. اگر ماسک‌های صورت، از جمله ماسک‌های پارچه‌ای دست‌ساز، به صورت مناسب و گسترده استفاده شوند می‌توانند نرخ شیوع این بیماری واگیردار را کاهش دهند.»

در وب‌سایت رسمی دولت هم با این اظهارات موافقت شده است: «مدارک حاکی از آن است که پوشیدن ماسک صورت می‌تواند به ما در محافظت از یکدیگر کمک کرده و نرخ شیوع این بیماری را کاهش دهد اگر کسی بدان مبتلا شده اما علائم آن را بروز ندهد.»

جیمی ویتورث، استاد بهداشت عمومی بین‌المللی در دانشکده بهداشت و داروهای گرمسیری لندن به ایندیپندنت گفت نفع پوشیدن ماسک بیشتر برای دیگران و نه برای خود فرد است: «ماسک‌ها فقط وقتی بیشتر یاری‌رسان خواهند بود که شما به ویروس مبتلا شده و نمی‌خواهید آن را به دیگران منتقل کنید نه این که بتواند جلوی ابتلای خود شما را بگیرد.» این اظهارات هم‌راستا با یافته‌های سازمان جهانی بهداشت است.

پروفسور دیوید هیمان از دانشکده بهداشت و داروهای گرمسیری لندن که رهبر گروه مشاور علوم و فنون سازمان جهانی بهداشت است، نیز با این اظهارات موافق است که اگر مردم کارمند نظام پزشکی نیستند، ماسک‌ها «فقط برای محافظت از دیگران و نه محافظت از خود فرد است» و به همین دلیل است که دولت اکنون آن‌ها را اجباری می‌کند.